Հավկիթը աշխարհում ամենատարածված սննդամթերիքներից մեկն է և ունենալով
բարձր սննդային արժեք ներկայիս խոհարարական
գլուխգործոցները անհնար է պատկերացնել առանց դրա առկայության։
Հավկիթը բաղկացած է դեղնուցից
և սպիակուցից, պատված է թափանցիկ կրաքարային
կեղևով։ Դեղնուցի գույնը կարող է ունենալ գունատ դեղինից մինչև մուգ նարնջագույն և
անգամ՝ կանաչավուն երանգ, որը կազխված է հավի սննդակարգից։
Հավի ձուն ամբողջ աշխարհում
ունի զանգվածային արտարդություն և արդեն իսկ 2009 թվականին ամբողջ աշխարհում 6,4 միլիարդ
հավ արտադրել է շուրջ 62,1 միլիոն տոննա ձու։
Հավկիթի դեղնուցը պարունակում
է սպիտակուցներ ինչպես նաև ճարպեր, խոլեստերին և B1, B2, E, D, PP, B12։ Վիտամիններից բավկանին կարևոր նշանակություն
ունի B12-ը, որը ապահովում է կենսունակություն
և էներգիայի մեծ պաշար։ Բացի այս կարևոր բաղադրիչներից դեղնուցը ունի իր կազմը՝
1․ Հեղուկի պարունակություն մինչև 33%,
2․ Կալորիականությունը 100 գրամի դիմաց 352 կկալ է,
3․ Դեղնուցը պարունակում է 50-54% ջուր, 16-17% սպիտակուց,
30-32% ճարպեր և լիպիդներ նաև 1% ածխաջուր և հանքային աղեր։
4․ 50 գրամ հավի ձվի դեղնուցը կշռում է մոտ 17 գրամ և պարունակում
է մոտավորապես 2,7 գրամ սպիտակուց, 139 մգ խոլեսթերին, 0,61 գրամ ածխաջուր և 4,51 գրամ
ճարպ։
Հավկիթի սպիտակուցի բաղադրամասերից
է ջուրը և սպիտակուցները։ Ձվի սպիտակուցը միջինում պարունակում է ՝ 85,7% ջուր,
12,7% սպիտակուց, 0,3% ճարպ, 0,7% ածխաջուր, 0,6% հանքային աղեր, գլյուկոզ, ֆերմենտներ,
վիտամիններ։
Սպիտակուցի տեսակարար կշիռը
1,045 գրամ է, այն մակարդվում է 60-65 °C ջերմաստիճանի պայմաններում, և սառչում է
0,45°C ջերմաստիճանում։ Սպիտակուցը բաղկացած է հիմնականում լիարժեք սպիտակուցներից,
որոնք հում վիճակում դժվարամարս են մարդու մարսողական համակարգի համար։
Բոլոր դրական և սննդային
կարևոր նշանակություն ունեցող արժեքներից զատ հավկիթի չարաշահումը կարող է հագեցնել
աղիքային ինֆենկցիայի և ալերգիկ երևույթների։
Հայկական ավանդական խոհանուցում հավկիթը ուտեստների մեջ հաճախ կամ
գրեթե միշտ կիրառելի մթերքն է։ Մասնավորապես լայն կիրառություն ունի լոլիկով, երիշկներով
ուտեստներում նաև հայկական ավանդական թխվածքներում ու ապուրներում։